رییس جمهوری آمریکا ماه ها است از
کنارگذاشتن توافق هسته ای سخن می گوید و این روزها حملات وی به ایران و
برجام شدت یافته است تا جایی که برخی خروج واشنگتن از این توافق در روزهای
آینده را محتمل می دانند. در مقابل، نشانه هایی وجود دارد که موید فاصله
بسیار بین حرف و عمل ترامپ در این زمینه است.
به گزارش ایرنا، در روزهای
برگزاری هفتاد و دومین مجمع عمومی سازمان ملل متحد، سرنوشت برجام و پایبندی
آمریکا به توافق هسته ای به یکی از مهمترین مسائل سیاست خارجی و مرکز
توجهات بین الملل تبدیل شده و برای بسیاری این پرسش مطرح است که آیا
«دونالد ترامپ» رییس جمهوری جنجالی آمریکا به وعده خود برای خروج از توافق
هسته ای یا دست کم دگرگونی آن عمل خواهد کرد؟
ترامپ در سخنرانی روز سه شنبه (بیست و هشتم شهریورماه) با تندترین لحن ممکن
علیه جمهوری اسلامی ایران و به شکلی بی سابقه، نامتعارف و توهین آمیز سخن
گفت و پیش و پس از آن بارها ضرورت برخورد با سیاست های تهران در سطح منطقه و
بازنگری در توافق هسته ای را تکرار کرده است.
برجام توافقی است که ترامپ دو روز پیش آن را «یکجانبه» و «شرم آور» خواند و
جمعه هفته گذشته در جمع خبرنگاران با لحنی تهدیدآمیز گفت خواهید دید با
برجام چه خواهم کرد. رییس جمهوری آمریکا دیروز اعلام کرده تصمیم خود را در
زمینه توافق هسته ای گرفته است اما به گفته وزیر امور خارجه این کشور حاضر
نشد نتیجه این تصمیم را با نخست وزیر انگلیس به عنوان نزدیک ترین شریک
اروپایی واشنگتن در میان بگذارد.
از دید برخی ناظران، ترامپ به رغم مخالفت های بین المللی در اواسط مردادماه
رسما درخواست خروج از پیمان اقلیمی پارسال را به سازمان ملل متحد ارایه
داد و ضمن اتخاذ برخی مواضع تند در عرصه بین المللی از جمله بحران کره در
داخل آمریکا نیز سیاست اوبامازدایی را برای تحقق شعارهایش دنبال می کند.
از این منظر ترامپ به خروج از برجام به چشم موضوعی حیثیتی نگریسته و برای
جلب نظر متحدان خاورمیانه ای خود به ویژه رژیم صهیونیستی، افزایش التهاب و
در پی آن مسابقه تسلیحاتی و کسب منافع اقتصادی توافق هسته ای را به سوی
نابودی سوق خواهد داد.
در همین ارتباط بود که «رکس تیلرسون» پس از نشست دیروز وزیران امور خارجه
ایران و کشورهای 1+5 از مشکلات عدیده آمریکا با برجام سخن گفت. وزیر امور
خارجه آمریکا که گفته می شود خود از مخالفان مواضع تند ترامپ علیه برجام
است چند روز پیش از این اعلام داشته بود در صورت پابرجایی توافق هسته ای به
شکل کنونی و اصلاح نشدن آن آمریکا از برجام خارج خواهد شد.
با وجود این موضع گیری های ضدبرجامی، اظهارات بشدت خصمانه ترامپ و اصرار وی
بر تحریم های مکرر جمهوری اسلامی ایران برخی براین باورند رییس جمهوری منش
محاسبه گر، مخالفت نخبگان سیاسی آمریکا، ناهمراهی شرکای غربی و نتایج
نامعلوم خروج از توافق هسته ای خطر آن را نخواهد پذیرفت.
چندی پیش رسانه ها از تدوین طرحی در آمریکا برای تعیین راهبرد جدید واشنگتن
در قبال توافق هسته ای ایران و 1+5 خبر دادند که ناظر بر بررسی دقیق
پایبندی ایران به توافق، پرکردن خلاء های توافق از طریق تحریم های تکمیلی
خارج از چارچوب برجام و نیز برنامه ریزی برای دوره انقضای محدودیت های
ایران (از سال 2025) است؛ محور سوم البته موضوعی است که رهبران پاریس نیز
بر آن انگشت گذاشته و دلیل آن را تقویت و ایجاد بسترهای پابرجایی توافق
هسته ای عنوان می کنند.
در مقابل تحلیل هایی که خروج آمریکا زا برجام را محتمل می شمرد، دیدگاهی
وجود دارد که می گوید این تصمیم در عمل هیچ فایده ای را نصیب ترامپ نخواهد
ساخت و وی در رقابت های انتخاباتی 2020 باید به این پرسش رقیب دموکرات خود
پاسخ دهد که برهم زدن توافق هسته ای چه دستاوردی برای آمریکا داشته است.
آنچه مشخص است اینکه نابودی برجام حیثیت دولت آمریکا را به عنوان ناقض حقوق
بین الملل، پیمان های جهانی و توافقات دیپلماتیک با خدشه ای جبران ناپذیر
روبرو خواهد ساخت، بر اختلافات دو سوی آتلانتیک بین آمریکا و اروپا دامن
زده و ترامپ را در جایگاه مسبب بازگشت ایران به سیاست های هسته ای پیشین،
حرکت دولت های خاورمیانه به سوی هسته ای شدن، تشدید تعارضات و درگیری ها
احتمالی خواهد نشاند ضمن آنکه در وضعیت کنونی رادیکال شدن مواضع کره شمالی
به واسطه تحریکات ترامپ برای آمریکا و جامعه بین المللی دردسرساز و نگران
کننده شده است.
بر اساس برخی تحلیل ها کمرنگ شدن موضع گیری های ضدبرجامی سعودی ها و حتی
صهیونیست ها که از لغو به بازنگری در برجام تقلیل یافته ناشی از همین
نگرانی ها و نقش موثر برجام در مهار تعارضات منطقه ای است.
از سویی دیگر برخی معتقدند کاخ سفید نیز در عمل برهم زدن توافق هسته ای را
بهانه ای ساخته تا امتیازات بیشتری را از ایران به ویژه در دوره انقضای
برخی محدودیت های مندرج در برجام به دست آورد تا از این طریق هم از
پیامدهای نامعلوم خروج از توافق هسته ای رهایی یابد و هم یکی از شعارهای
انتخاباتی ترامپ به تحقق نزدیک شود.
بنا بر اعلان شبکه خبری «ان.بی.سی» آمریکا به نقل از مقامات آگاه، ترامپ
تصمیم خروج یا ماندن آمریکا در برجام را بر عهده کنگره خواهد گذاشت. در
صورت اتخاذ چنین تصمیمی وی از از زیر بار فشار تایید حضور آمریکا در توافق
هسته ای یا بازنگری در آن تا حدی خارج خواهد شد و به مانند اعلان راهبرد
تازه آمریکا در افغانستان خواهد توانست سیاست هایی متعارض با وعده های
انتخاباتی خود در پیش گیرد.